Nhiều người thường nghe đến cụm từ “xét nghiệm ADN” nhưng chưa thật sự một lần tìm hiểu rõ về hình thức này. Được biết xét nghiệm ADN là hình thức giúp xác định mối quan hệ huyết thống. Tuy nhiên, bên cạnh chức năng chính đó thì xét nghiệm này còn có nhiều lợi ích khác. Chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu kĩ hơn về xét nghiệm ADN và 4 hình thức xét nghiệm phổ biến nhé!

Xét nghiệm ADN là gì?

Khái niệm xét nghiệm ADN

Xét nghiệm ADN (Axit DecoxyriboNucleic) là một phương thức xét nghiệm sử dụng ADN có trong nhân tế bào và trên nghiễm sắc thể (NST). Mỗi người đều thừa hưởng một nửa gen từ bố và một nửa từ mẹ. ADN được truyền từ đời này sang đời khác có chứa các thông tin di truyền đã được mã hoá. Bác sĩ có thể lấy mẫu xét qua các bệnh phẩm như: mẫu niêm mạc miệng, móng tay – chân, mẫu tóc – chân tóc, cuống rốn, bao cao su hoặc bàn chải đánh răng,… Tỉ lệ chính xác của xét nghiệm huyết thống lên đến 99%.

Xác định các mối quan hệ nào dựa vào xét nghiệm ADN huyết thống?

– Huyết thống trực hệ: cha/con, mẹ/con.

– Huyết thống không trực hệ:

+ Theo dòng NST Y: xác định mối quan hệ của anh/em trai cùng cha, chú/bác/cháu trai, ông nội/cháu trai, hoặc các mối quan hệ khác chỉ cần giới tính là nam.

+ Theo dòng NST X: có thể xác định mối quan hệ của anh/chị – em (cùng mẹ), bà ngoại – cháu (trai hoặc gái), dì – cháu (trai hoặc gái) hoặc các mối quan hệ khác.

4 phương pháp xét nghiệm ADN qua mẫu phổ biến hiện nay

Xét nghiệm ADN bằng máu

Xét nghiệm ADN trên mẫu máu là cách phổ biến nhất hiện nay để kiểm tra huyết thống bởi cách thực hiện đơn giản. ADN trong máu có độ ổn định cao, không bị biến tính do môi trường và kết quả kiểm tra nhanh.

Lấy mẫu máu xét nghiệm ADN thực hiện như sau:

– Liên hệ trung tâm y tế, cơ sở xét nghiệm để chuẩn bị dụng cụ lấy mẫu cần thiết.

– Rửa sạch tay, chuẩn bị đầu bấm tiệt trùng, bút bấm lấy mẫu, giấy lấy mẫu.

– Viết tên (kí hiệu) người lấy mẫu phân tích lên thẻ lấy mẫu máu.

– Lau sạch ngón tay giữa (hoặc gót chân ở trẻ dưới 1 tuổi) bằng bông tẩm cồn.

– Lắp đầu bút bấm và tháo vỏ bảo vệ.

– Đặt đầu bút bấm lên đầu ngón tay (hoặc gót chân của trẻ), bấm nút để trích máu thu mẫu.

– Bóp đầu ngón tay nhẹ nhàng đến khi thu được 1 giọt máu.

– Áp ngón tay vào vòng tròn của giấy thu mẫu để giấy thấm giọt máu.

– Lau đầu ngón tay bằng bông tẩm cồn, giữ vị trí trích để máu không thấm ra.

– Giữ giấy thu mẫu máu, để khô trong 10 phút, gấp lại cho vào phong bì có chữ ký. Hoặc có thể thu thập mẫu máu bằng các phương pháp lấy máu tương tự các xét nghiệm khác trên bệnh phẩm là máu.

Thực hiện lấy mẫu máu ở cả 2 người cần xác định quan hệ huyết thống, gửi kèm giấy đề nghị phân tích ADN và chờ kết quả.

Xét nghiệm ADN bằng mẫu tế bào niêm mạc miệng

Xét nghiệm sử dụng mẫu tế bào niêm mạc miệng phù hợp với nhiều lứa tuổi khác nhau và đặc biệt có thể thực hiện tại nhà. Độ chính xác của phương pháp này mang tính tương đương với những phương pháp khác. Các bước tiến hàng và những lưu ý khi sử dụng phương pháp này như sau:

• Giai đoạn chuẩn bị lấy mẫu không uống cà phê, trà, sữa hoặc hút thuốc (trước 4 giờ) vì có thể làm ảnh hưởng đến chất lượng mẫu
• Rửa tay và súc sạch miệng trước khi lấy mẫu 3 lần với nước ấm (ở trẻ sơ sinh cần chờ 2 giờ sau bữa ăn cuối cùng và cho trẻ uống một ít nước để làm sạch miệng)
• Lấy tăm bông vô trùng từ bao đựng, cắt bỏ một đầu, cần chú ý không chạm tay vào đầu bông của tăm bông. Thu thập các tế bào niêm mạc miệng (tế bào của má trong) bằng đầu của tăm bông. Quệt đầu bông của tăm bông và xoay nhẹ khoảng 30 lần hoặc trong 30 giây vào mặt trong má của người cần lấy mẫu, cần di chuyển tăm bông trên toàn bộ bề mặt bên trong má
• Lặp lại quá trình này với các tăm bông khác với tối thiểu là 3 tăm bông cho một người
• Để mẫu khô ở trong không khí ở nhiệt độ phòng ít nhất 15 phút, cần chú ý không cho đầu bông chạm vào bất cứ thứ gì để tránh lây nhiễm
• Để tăm bông vào bì chứa mẫu và đảm bảo các thông tin cần thiết ghi ngoài bao bì
• Lặp lại các bước trên cho những người cần lấy mẫu và sử dụng một bộ tăm bông và phong bì khác để tránh nhầm lẫn
• Khi đã thu đủ tất các mẫu ADN của những người cần phân tích ADN, đặt tất các vào một phong bì lớn và gửi cho trung tâm xét nghiệm

Xét nghiệm ADN bằng tóc

Phương pháp dùng mẫu tóc xét nghiệm ADN có hiệu quả tương đương các phương pháp khác, tuy nhiên đối với trẻ sơ sinh hoặc trẻ có tóc quá mảnh thì không nên thu mẫu tóc vì khó nhổ được tóc có chân tóc. ADN của mỗi người có tính đặc thù và duy nhất. ADN ở các tế bào tại các cơ quan trên cơ thể đều có cùng tính chất và đặc điểm đặc trưng của mỗi người.

Về mẫu dùng cho phân tích ADN, yêu cầu cần thiết là phải lấy mỗi người tham gia xét nghiệm khoảng 6-8 sợi tóc có chân. Mẫu tóc của mỗi người sau khi nhổ xong cần được gói lại bằng giấy A4 sạch hoặc cho vào phong bì giấy và dán kín lại, ghi kí hiệu hoặc họ tên đầy đủ ở bên ngoài. Sau khi tiếp nhận mẫu tóc đủ tiêu chuẩn, kỹ thuật viên sẽ kiểm tra lại bằng cách soi dưới kính lúp để đảm bảo các sợi tóc có đầy đủ gốc chân tóc.

Xét nghiệm ADN bằng nước ối

Dể xét nghiệm huyết thống của thai nhi có 2 cách: xét nghiệm xâm lấn và xét nghiệm không xâm lấn. Mẫu bệnh được lấy là nước ối để thực hiện xét nghiệm ADN huyết thống thai nhi trước khi sinh.

Nước ối: là một môi trường giàu chất dinh dưỡng, có khả năng tái tạo và trao đổi, giữ một vai trò quan trọng đối với sự sống còn và phát triển của thai nhi nằm trong bụng mẹ. Nước ối xuất hiện từ ngày thứ 12 sau khi thụ thai. Nước ối được tạo thành từ 3 nguồn gốc: Thai nhi, màng ối và máu mẹ. Trong quá trình phát triển của Thai nhi trong môi trường nước ối, một số tế bào của Thai nhi sẽ lẫn trong dịch nước ối. Chính vì vậy, việc lấy mẫu nước ối để thu nhận các tế bào của Thai nhi dùng cho các xét nghiệm chẩn đoán trước sinh (Hội chứng Down, Patau…) đã được thực hiện phổ biến.

Về bản chất, xét nghiệm ADN sử dụng mẫu nước ối cho kết quả chính xác nhưng việc bảo vệ sức khỏe của thai phụ và thai nhi vẫn là điều quan trọng nhất. Nhờ vào sự tiến bộ của khoa học công nghệ, bạn có thể chọn phương pháp an toàn hơn như phương pháp xét nghiệm ADN không xâm lấn hoặc đợi đến khi em bé ra đời để làm xét nghiệm ADN.

Những thông tin trong bài viết giúp cho bạn có được sử lựa chọn chính xác, an toàn và phù hợp nhất. Xét nghiệm ADN giúp bạn xác định được huyết thống và tìm ra những điều khác thường ở thai nhi trước khi sinh. Để có được kết quả chính xác và quá trình thực hiện an toàn bạn nên tìm đến những địa chỉ uy tín, minh bạch và có chứng nhận cấp phép của nhà nước.